Proponowana terapia to sposób leczenia wtórnych schorzeń mitochondrialnych, który ma na celu złagodzić/zwalczyć problemy pojawiające się w mitochondriach.
Informacje zawarte w tym poście nie mogą zastąpić wizyty u lekarza ani dotychczasowego leczenia farmakologicznego
- jakich potrzebują składników, żeby pracowały prawidłowo
Terapia schorzeń mitochondrialnych składa się z:
- sposobu odżywiania
- aktywności fizycznej
- zmniejszenia poziomu stresu
- poprawy jakości snu
- mikroskładników odżywczych
SPOSÓB ODŻYWIANIA
(produkty źle tolerowane usuwaj z diety)
- ogranicz węglowodany z wysokim indeksem glikemicznym(!)
- zamień wysoki IG na węglowodany złożone, które znajdują się np. w warzywach, otrębach, kiełkach pszenicy, jęczmieniu [KLIK], kukurydzy, gryce, mące kukurydzianej, owsiance, brązowym ryżu
- należy ograniczyć fruktozę, dużo jej znajduje się np. w jabłkach, gruszkach, śliwki [KLIK]. Trzeba też zwracać uwagę na produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy (gotowe soki owocowe mogą go zawierać - należy czytać etykiety(!). Fruktoza może wywołać niedocukrzenie i zaburza pracę wątroby
- unikaj dań gotowych
- ograniczając węglowodany źródłem energii będzie większa ilość tłuszczu; sięgaj po oliwę, olej kokosowy [KLIK], masło, trzeba też uwzględnić tłuszcz z orzechów, ryb, mięsa i awokado
- błędem jest zwiększenie udziału białka w diecie. Wtedy może pojawić się wzrost wagi ponieważ z pewnych aminokwasów nasz organizm syntetyzuje cukier, który następnie zostaje zmagazynowany w formie tłuszczu (gdyż nie może zostać w żaden sposób zużyty). Oprócz tego może dojść do silnego obciążenia organizmu amoniakiem, który jest trującym produktem ubocznym rozkładu aminokwasów przetwarzanym następnie do postaci mocznika. Jeżeli do tego występują niedobory mikroskładników odżywczych albo układ pokarmowy jest przeciążony, pojawia się skażenie organizmu amoniakiem. Żeby tego uniknąć prowadzi się dietę bogatą w tłuszcze, ale trochę uboższą w białko. Można zastosować również laktulozę dwa razy dziennie jedną łyżkę (przeciwwskazania dla laktulozy: niedrożność jelit, nietolerancja laktozy oraz galaktozemia, dziedziczna nietolerancja galaktozy, pierwotny niedobór laktazy, zespół złego wchłaniania glukozy-galaktozy, zachować ostrożność stosując duże dawki u osób chorych na cukrzycę)
- wzbogać dietę o glukozynolaty = glukozynolany, znajdują się w musztardzie [KLIK], chrzanie, kapuście czy kalarepie
- wzbogać dietę szczególnie w: czerwone winogrona, truskawki, granaty, czosnek, cytrusy, zieloną herbatę (prawdziwą), pomidory, brokuły
- dieta LOGI
- na mitochondria szczególnie ma dobry wpływ: kurkumina [KLIK], imbir [KLIK], owoce jagodowe, żeń-szeń [KLIK], soki warzywne, cukinia, papryka, koper włoski, dynia, sałata, pokrzywa
Przykładowy jadłospis
- ŚNIADANIE: pełnoziarniste musli + jogurt + odrobina oliwy
- 2 ŚNIADANIE: owoce/warzywa
- OBIAD/LUNCH: warzywa + mięso [KLIK]/ryba [KLIK]/jaja (może być dodatek warzyw strączkowych [KLIK])
- PODWIECZOREK: twarożek + owoce + odrobina oliwy
- KOLACJA: warzywa (kolację dobrze jeść "na ciepło" więc warzywa mogą być pieczone z dodatkiem np. serka)
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
Jakakolwiek trwająca minimum 30 minut!
Ruch na świeżym powietrzu blokuje połączenie się tlenku azotu z mitochondriami. O tlenku było w 1 części [KLIK]. Dodatkowo ruch obniża poziom stresu i redukuje stany zapalne. Ruch zalecany też jest przy przewlekłym zmęczeniu [KLIK]!
W przypadku niestabilności stawów odcinka szyjnego kręgosłupa zalecam konsultację z fizjoterapeutą przed rozpoczęciem jakichkolwiek ćwiczeń!
ZMNIEJSZ POZIOM STRESU
- zdrzemnij się w ciągu dnia
- słuchaj spokojnej muzyki
- uprawiaj jogę
- idź do sauny
- żucie uspokaja - kup gumę do żucia bez sorbitolu lub innych cukrów (żucie pobudza nerw błędny, który jest przeciwnikiem stresu)
- ogranicz alkohol
Wybierz dowolne zajęcie, które będzie Cię uspokajać
POPRAWA JAKOŚCI SNU
- sypialnia powinna być ciemna, chłodna, spokojna
- przed snem wywietrz sypialnię lub śpij przy otwartym oknie
- nie trzymaj w pokoju urządzeń elektronicznych (pole elektromagnetyczna podwyższa poziom ROS i NO)
- wieczorem unikaj alkoholu
- zadbaj o codzienny ruch, wieczorami spokojne spacery
- wyrzuć z sypialni telewizor(!) - chodzi o niebieskie światło, które zakłóca sen
- unikaj wieczorem kłótni, rozmyślania itp.
- jeśli dotyczy Cię nocne niedocukrzenie (typowe jest budzenie między 2 a 3 nad ranem) to można się przed tym zabezpieczyć niewielkim posiłkiem tuż przed snem np. 1 kromka chleba żytniego (na zakwasie) z masłem (tłuszcz opóźnia wchłanianie węglowodanów); jeśli dalej się będziesz budzić konieczna jest kolejna przekąska, np. porcja cukru gronowego - można go kupić w postaci pastylek do ssania w aptece - to jest bardzo duża pomoc dla mitochondriów; jeśli te metody nie pomogą można wspomóc się melatoniną przed snem
MIKROSKŁADNIKI ODŻYWCZE
(zaczynając dodatkową suplementację <jeśli jest stwierdzony niedobór badaniem>, każdy preparat wprowadza się osobno <co 4 dni>, bo trzeba określić czy dobrze go tolerujemy; jeśli po czymś czujemy się źle - odstawiamy; preparaty rozpuszczalne w tłuszczach przyjmuje się w czasie posiłku zawierającym tłuszcz)
ETAP 1
ETAP 1
- terapię zaczyna się od potasu i/lub magnezu w formie cytrynianów
- magnezu nie przyjmujemy razem z cynkiem i wapniem, musi być zachowany odstęp czasowy
- produkty bogate w potas np.: liście kolendry, japońska rzodkiew daikon, pomidory, koper ogrodowy, estragon, pietruszka, marchew, fasola, kminek, brzoskwinie
- produkty bogate w magnez np.: otręby ryżowe, wodorosty agar, bazylia, kolendra, szczypiorek, dynia
- produkty bogate w magnez np.: otręby ryżowe, wodorosty agar, bazylia, kolendra, szczypiorek, dynia
- cynk pełni bardzo dużo funkcji [KLIK], [KLIK], [KLIK]; jest m.in. składnikiem enzymów SOD [KLIK], potrzebny do działania niektórych witamin z grupy B, ma wpływ na układ odpornościowy
- w chorobach nerek, zanim sięgniesz po cynk, skonsultuj się z lekarzem!
- produkty bogate w cynk np.: ostrygi, zarodki pszenne, sezam
- produkty bogate w cynk np.: ostrygi, zarodki pszenne, sezam
- żelazo
- przy nietolerancji preparatu lub opornej na leczenie tabletkami anemii można próbować taką mieszanką:
# 1 żółtko (ugotowane na miękko)
# 1 łyżeczka zmielonego pyłku pszczelego
# 1 łyżeczka zmielonej pokrzywy (susz)
# 1 łyżeczka miodu spadziowego
# sok z cytryny do smaku
# 1 łyżeczka zmielonego pyłku pszczelego
# 1 łyżeczka zmielonej pokrzywy (susz)
# 1 łyżeczka miodu spadziowego
# sok z cytryny do smaku
TO JEST PORCJA DZIENNIE
Po 2 tygodniach można zbadać ponownie poziom żelaza
- produkty bogate w żelazo np.: tymianek, bazylia, mięta, majeranek, kmin rzymski, koper, nasiona selera zwyczajnego [KLIK]
- selen (chroni mitochondria przed ROS <patrz 1 część cyklu KLIK>)
- mangan (ważny dla enzymów SOD i procesów, które zachodzą w mitochondriach <patrz 1 część cyklu>)
- miedź (ważny w procesie łańcucha oddechowego <patrz 1 część cyklu>, dla enzymów SOD, bierze udział w procesach odtruwania
- molibden (bierze udział np. w rozkładaniu alkoholu, jest konieczny do transportu żelaza; w dużej ilości znajduje się w kalafiorze i brokułach)
- chrom (bierze udział w przemianach glukozy i ma znaczenie w cukrzycy typu 2)
Kiedy w badaniach wyjdzie, że enzymy SOD <patrz dysmutaza ponadtlenkowa KLIK> nie sprawują dobrze swoich funkcji, można dodać cynk + miedź + mangan i po jakimś czasie ponownie skontrolować ich działanie.
Dziś niedobór witaminy D jest powszechny, uzupełnia się go indywidualnymi dawkami, które zależą od wyniku badania.
ETAP 2
(poprawa procesu glikolizy i pracy enzymu PDH; tutaj również obowiązuje zasada "nowy preparat przynajmniej co 4 dni")
Jeżeli węglowodany nie są dobrze tolerowane, występuje niewyjaśniony wzrost wagi, obserwujemy szybkie umysłowe i fizyczne wyczerpanie, w moczu lub krwi stwierdzone są duże ilości mleczanu lub niski poziom pirogronianu, albo też występuje u nas cukrzyca typu 1 lub 2 - sugeruje to ograniczenie działania dehydrogenazy pirogronianowej (PDH) <patrz diagnostyka - metabolizm węglowodanów KLIK>
Enzym ten wymaga tiaminy (B1) oraz kwasu alfa-liponowego, które należy przyjmować w przypadku zahamowania PDH. Osobom cierpiącym na cukrzycę, u których stwierdzono KWASICĘ mleczanową lub ZATOR pirogronianu <patrz diagnostyka - metabolizm węglowodanów> zalecana się benfotiaminę (lepsza wersja witaminy B1).
Jeśli chodzi o kwas alfa-liponowy, w przypadku kiedy badania wykażą niedobór <patrz diagnostyka - metabolizm węglowodanów>, należy przyjmować 100-200 mg dziennie. Skutkiem tego może być wzrost zapotrzebowania na witaminę B2.
Jeśli natomiast badania ujawnią niskie stężenie kwasów trójkarboksylowych <patrz diagnostyka - metabolizm węglowodanów>, dodatkowo wykażą niewielką zawartość mleczanu oraz pirogronianu (w badaniu moczu) oraz niski poziom ATP - można zastosować witaminę B3, w celu zwiększenia pozyskiwania energii w mitochondriach. Witaminę B3 przyjmować tylko w przypadku faktycznie udowodnionego niedoboru (!)
Jeśli już dojdzie do zahamowania działania PDH, można to wyprostować dietą (zasady opisane są powyżej). Zawsze trzeba też pilnować poziomu potasu.
- produkty bogate w witaminę B1 np.: otręby ryżowe, mąka z nasion słonecznika, mąka sezamowa, spirulina
- produkty bogate w witaminę B2 np.: spirulina, wątróbka wołowa, pietruszka
- produkty bogate w witaminę B1 np.: otręby ryżowe, mąka z nasion słonecznika, mąka sezamowa, spirulina
- produkty bogate w witaminę B2 np.: spirulina, wątróbka wołowa, pietruszka
ETAP 3
(zwalczenie stresu nitrozacyjnego i oksydacyjnego; nowy preparat co 4 dni)
- witamina B12
- biotyna
- kwas foliowy
Dziś już można kupić preparaty, które łączą te 3 składniki np. firma dr Enzmann.
INNE SKŁADNIKI (jeśli jest niedobór):
- kwas pantotenowy
- witamina B3
- rzadko jest potrzeba dodatkowej porcji witaminy B2
- przy migrenie związanej z menstruacją - witamina B6 w postaci chlorowodorku pirydoksyny
W chorobach przewlekłych i w chronicznym zmęczeniu najlepiej zastosować B-kompleks.
- witamina C; <w nietolerancji histaminy trzeba przyjmować wit C, czyli kiedy źle się czujesz np. po pomidorach, serach, winie czy bananach>
- witamina E; rzadko jest niedobór i w sumie rzadko się ją bada <patrz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach KLIK>, ale jakby co, to dobry "łowca" tlenku azotu
Np. obecność pentanu lub etanu w wydychanym powietrzu <patrz inne badania KLIK> będzie świadczyć o niedoborze wit E.
Witamina E zawsze musi być przyjmowana z witaminą C, żeby nie stała się wolnym rodnikiem.
*np. olej z kiełków pszenicy zawiera wszystkie formy witaminy E
- glutation <patrz stres oksydacyjny KLIK>, <patrz pomoc mitochondriom KLIK>; najlepsza jest postać acetylo-glutationu, bo zapobiega rozłożeniu się glutationu na aminokwasy w przewodzie pokarmowym
*poziom glutationu zwiększa kurkuma, awokado, brokuły, pomidory, czosnek, szpinak
- cysteina i metionina (aminokwasy siarkowe) przydają się kiedy zawodzi glutation (bo stres oksydacyjny jest tak silny); podaje się je PRZED GŁÓWNYMI POSIŁKAMI
- produkty bogate w aminokwasy siarkowe np.: szparagi, brokuły, kiełki brokułów, kapusta, kalafior, liście jarmużu, kalarepa, por, cebula, rzodkiewki, rzeżucha
- koenzym Q10 - kolejny "łowca" rodników; często występują jego niedobory mimo, że organizm może go samemu produkować (jest to efekt niedoboru witamin z grupy B)
Niezbędny w procesie łańcucha oddechowego <patrz funkcje mitochondriów KLIK>, <patrz inne badania KLIK>, obowiązkowy w czasie przyjmowania statyn/antybiotyków/w chemioterapii.
Najlepiej jest przyswajalny w postaci nanochinolu (ubichinol).
- jeśli przyjmujemy witaminę E, wymagany jest odstęp czasowy pomiędzy preparatami
- selen jest niezbędny, żeby koenzym w postaci ubichinonu zamienił się w ubichinol, czyli w tą lepiej przyswajalną postać
- produkty bogate w koenzym Q10 np.: kiełki pszenicy, rośliny strączkowe, brokuły
*z wiekiem poziom koenzymu spada
- PQQ (pirolochinolinochinon = metoksatyna)
Działa jak witamina choć nią nie jest. Aktywuje łańcuch oddechowy, stymuluje tworzenie się nowych mitochondriów, hamuje powstawanie tlenku azotu, ochrania układ nerwowy.
- naturalnym źródłem PQQ jest natto (o bardzo specyficznym smaku, kto jadł ten zrozumie :), odrobinę PQQ ma tofu, natka pietruszki, zielona papryka, szpinak, marchew, papaja, kiwi, zielona herbata
ETAP 4
Kiedy już nie ma stresu oksydacyjnego i nitrozacyjnego, można do terapii dodać kwasy omega-3 (EPA i DHA). Są one niezbędne (obok koenzymu Q10) dla łańcucha oddechowego.
Wybieraj preparaty klinicznie oczyszczone, bo dziś czystość morza i jakość ryb zostawia wiele do życzenia. Najlepiej wybierać omega z małych rybek typu sardynki czy kryl (skorupiak) lub preparaty z alg (też mają sporo omega-3 i witaminy z grupy B).
*uwaga! jeśli po spożyciu preparatu odbija Ci się rybą, tzn. że olej w kapsułce jest zjełczały i koniecznie wybierz inny preparat
***
Niedobory można też próbować wyrównać ziołami [KLIK].
***
Książki:
"Medycyna mitochondrialna" dr Bodo Kukliński, dr Anja Schemionek; wyd. Vital